H IEΡΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ
H Iερή Eικόνα της Παναγίας Yπαπαντής βρέθηκε επί τουρκοκρατίας, θαμμένη και μισοκαμένη, με αλλοιωμένα τα πρόσωπα της Θεομήτορος και του Xριστού, στα ερείπια μικρής Εκκλησίας, κατεστραμμένης από τους Tούρκους (πιθανόν το 1770), που χρησιμοποιούσαν οι κατακτητές ως στάβλο. Στο χώρο αυτό, νοτιοανατολικά του υπάρχοντος Mητροπολιτικού Iερού Nαού, κτίστηκε και καταστράφηκε επανειλημμένα η αφιερωμένη στην Παναγία την Yπαπαντή Εκκλησία.
O σημερινός μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός Nαός, που θεμελιώθηκε στις 25 Iανουαρίου 1860 και εγκαινιάστηκε στις 19 Aυγούστου 1873, έπαθε ζημιές με τους σεισμούς του 1886 και του 1986, οι οποίες αποκαταστάθηκαν, ενώ απειλήθηκε από πυρκαγιά στις 2 Φεβρουαρίου του 1914. Tότε, η Iερή Eικόνα έπαθε σοβαρές βλάβες, οι οποίες επανορθώθηκαν για δεύτερη φορά, μετά τις διορθωτικές επεμβάσεις που είχαν γίνει ύστερα από την ανεύρεσή της.
H λιτάνευση της Eικόνας έγινε για πρώτη φορά το 1841, για την αντιμετώπιση κάποιας επιδημίας βαριάς μορφής (πιθανολογείται ότι ήταν πανώλη), που είχε πλήξει την πόλη. Kαθιερώθηκε, όμως, η λιτάνευση να γίνεται κάθε χρόνο, την ημέρα της γιορτής, το έτος 1889.
Φωτογραφία από τη δεκαετία του ’60 κατά τη διάρκεια της λιτανείας
Ενώ µαίνεται ο Εµφύλιος και οι πληγές της Κατοχής δεν έχουν ακόµη επουλωθεί, η πόλη προσπαθεί να βρει τους ρυθµούς της.
Το 1947 παραβρέθηκε στην εορτή της Υπαπαντής ο αρχηγός των Εθνικών Φιλελευθέρων και υπουργός ∆ηµοσίων Έργων στην κυβέρνηση ∆ηµ. Μαξίµου, Στυλιανός Γονατάς. Στη φωτογραφία η θρησκευτική ποµπή µόλις ξεκινά από την οδό Υπαπαντής. Στην πρώτη σειρά διακρίνονται οι Μητροπολίτες Μεσσηνίας Χρυσόστοµος ∆ασκαλάκης, Αττικής και Μεγαρίδος Ιάκωβος, Πατρών Θεόκλητος και Ζιχνών Κύριλλος και ακολουθούν οι επίσηµοι. Αριστερά, οι παλαιές οικίες µε τις κεραµοσκεπές κατεδαφίστηκαν στη δεκαετία του 1950 για τη διεύρυνση της πλατείας του µητροπολιτικού ναού.
Επίσηµοι στην οδό Αριστοµένους. Στην πρώτη σειρά, από αριστερά προς τα δεξιά, διακρίνουµε τον νοµάρχη Μεσσηνίας Νέζερ, τον Στυλιανό Γονατά, αρχηγό των Εθνικών Φιλελευθέρων και υπουργό ∆ηµοσίων Έργων, τον δήµαρχο Καλαµάτας
Βασίλειο Παλαµάρα, τον βουλευτή Μεσσηνίας Νάσο Περρωτή. Παρίσταντο επίσης οι βουλευτές ∆. Κούτσικας,
∆ηµ. Λαντζούνης και από «τη µαρτυρική Μακεδονία» ο βουλευτής Θ. Οικονόµου.
(Εφ. Σηµαία, 4 Φεβρουαρίου 1947)
-Στην οδό Φαρών η µαθητιώσα νεολαία δίνει τον τόνο στην ποµπή. Εθιµικά προηγούνται πάντα τα παιδιά του Ορφανοτροφείου Αρρένων
Στην εφ. Τα Νέα (3 Φεβρουαρίου 1951) παρατίθεται η εξής περιγραφή: «Όταν η Εικών έκαµψε προς την οδόν Ταϋγέτου, άρχισε να πέφτη ελαφρά βροχή.
Αναρίθµητες οµπρέλες άνοιξαν ενώ τα υπόστεγα εγέµισαν ασφυκτικά. Αργότερα η βροχή εκόπασε και ο λαός κατώρθωσε να παρακολουθήση µέχρι της Εκκλησίας την Εικόνα.» Στα δεξιά, το Ζουµπούλειο (πρώην πολυκλινική του ιατρού Κων. Ζουµπούλη) στεγάζει για τελευταίο σχολικό έτος την Εµπορική
Σχολή. Από το Σεπτέµβριο αυτού του έτους η σχολή θα µεταφερθεί σε οικία στη Φραγκόλιµνα.
Λιτανεία κατά την εορτή της Υπαπαντής, οδός Ταϋγέτου (Καίσαρη), 2 Φεβρουαρίου 1948
Οι Μητροπολίτες Μεσσηνίας Χρυσόστοµος ∆ασκαλάκης και Ηλείας Γερµανός ακολουθούν την εικόνα.
Πάνω αριστερά διακρίνεται το τύµπανο του υπό ανέγερση ναού των Αγίων Ταξιαρχών.-φωτό: Λεύκωμα Χρήστου Αλειφέρη/ΓΑΚ Μεσσηνίας
1947 Η λιτανεία στην οδό Φαρών. Διακρίνονται τα ερειπωμένα κτήρια που μαρτυρούν το πρόσφατο κατοχικό παρελθόν και την ανέχεια της μεταπολεμικής περιόδου (πηγή: Η Καλαμάτα μέσα από τον φακό του Χρήστου Αλειφέρη 1937-1974, έκδοση των ΓΑΚ Μεσσηνίας, Αρχείο Χρήστου Αλειφέρη, ΑΒΕ 414)
Η θρησκευτική πομπή το 1939 (πηγή: αρχείο Νικόλαου Νικολόπουλου, ΑΒΕ 472)
Δεκαετία 1940 (Αρχείο Χρήστου Αλειφέρη, ΑΒΕ 414)
ΕΦ. ΤΑ ΝΕΑ ΝΟΤΙΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, 1-2-1954
Δεκαετία 1960. Η θρησκευτική πομπή στην οδό Υπαπαντής (πηγή: Αρχείο Χρήστου Αλειφέρη, ΑΒΕ 414)
TI ANAΦΕΡΟΥΝ ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ
2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ: Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΟΥΧΟΥ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ
“O Μητροπολιτικός Nαός τής Υπαπαντής του Χριστού κατέχει την παλαιότατη εικόνα της Παναγίας Υπαπαντής η οποία, σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, φέρεται να έχει φιλοτεχνηθεί από τον Απόστολο Λουκά, ενώ εικάζεται ότι προέρχεται από την Κωνσταντινούπολη και έφτασε εδώ δια θαλάσσης την εποχή της Εικονομαχίας. Άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι ζωγραφίστηκε από άγνωστο αγιογράφο το έτος 672.
Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας η εικόνα φυλασσόταν σε παλαιό μικρό βυζαντινό ναό της Υπαπαντής του Χριστού, κοντά στο φρούριο της Καλαμάτας, τον οποίον έκαψαν και κατεδάφισαν οι Τούρκοι το 1770 κατά τα Ορλωφικά. Τον μισοκαμένο αυτόν ναΐσκο χρησιμοποιούσε ο Τούρκος Πασάς ως στάβλο για τα άλογά του. Η παράδοση αναφέρει ότι χάρη σε ένα όνειρο που εμφανίστηκε στον ιπποκόμο του Πασά, ο Πασάς αναγκάστηκε να απομακρύνει τα άλογα από τον χώρο.
Λίγο αργότερα, ο προύχοντας της Καλαμάτας Παναγιώτης Τζάνες, που διατηρούσε καλές σχέσεις με τους Τούρκους, ανέσκαψε τον χώρο και η ιερή εικόνα αποκαλύφθηκε, καμένη και παραμορφωμένη. (Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες, ο ίδιος ο ιπποκόμος του Πασά, ο οποίος ήταν κρυπτοχριστιανός, πραγματοποίησε την ανασκαφή). Η εικόνα, αφού επενδύθηκε με αργυρό κάλυμμα, τοποθετήθηκε στον παλαιό ναό του Αγ. Γεωργίου, ο οποίος ήταν τότε ο μητροπολιτικός ναός Καλαμών και στη συνέχεια, το 1843, στο ναό Αγίων Κωνσταντίνου Ελένης (μονή Καλογραιών). Η εικόνα αποκαταστάθηκε από τον αγιογράφο και συγγραφέα της Βαβυλωνίας Δ. Κ. Βυζάντιο το 1839, ενώ νέες διορθωτικές επεμβάσεις έγιναν μετά από πυρκαγιά του 1914 από τον καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών ζωγράφο Γεώργιο Ιακωβίδη.
Ο σημερινός Μητροπολιτικός Ναός θεμελιώθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1860, λίγα βήματα βορειότερα από τον μικρό βυζαντινό ναό, όπου είχε ανευρεθεί η εικόνα, και εγκαινιάστηκε στις 19 Αυγούστου 1873 από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Μεσσηνίας Προκόπιο Γεωργιάδη.
Από το 1889, επί Μητροπολίτου Μεσσηνίας Πανάρετου Κωνσταντινίδη, καθιερώθηκε η ετήσια λιτάνευσή της ιερής εικόνας που αποτελεί κάθε χρόνο ευλαβές προσκύνημα για εκατοντάδες ντόπιους αλλά και ξένους προσκυνητές”.
