Με κάθε μεγαλοπρέπεια και με την παρουσία πλήθους εκπαιδευτικών και μαθητών, τιμήθηκε σήμερα στη Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας. η μνήμη των Τριών Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων Βασιλείου του Μεγάλου, Γρηγορίου του Θεολόγου και Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ. Χρυσόστομος χοροστάτησε κατά τον όρθρο και τέλεσε την θεία λειτουργία στον Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Καλαμάτας. Κατά τη διάρκεια αυτής, προέβη στην εις Πρεσβύτερον χειροτονία του Χαράλαμπου Ανδριόπουλου και στην εις Διάκονον του Αλεξάνδρου Αθανασόπουλου.
Τον Σεβασμιώτατο πλαισίωσαν ο Πρωτοσύγκελλος της Μητρόπολης Αρχιμανδρίτης Φίλιππος Χαμαργιάς, ο προϊστάμενος του Ναού Αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Μπινίσκος καθώς και άλλο κληρικοί.
Ο Μητροπολίτης κηρύττοντας τον θείο λόγο, αναφέρθηκε στην αξία της παιδείας και της γνώσεως, τονίζοντας ότι η μάθηση μεταμορφώνει τον άνθρωπο, τον καθιστά μια προσωπικότητα ψυχοσωματικά ολοκληρωμένη και τον θέτει στο στίβο της ζωής χρήσιμο για την κοινωνία και τους συνανθρώπους του.
Μετά το πέρας της λειτουργίας τελέσθηκε αρτοκλασία υπέρ υγείας και προόδου των μαθητών και των εκπαιδευτικών, με την παρουσία του Δημάρχου Καλαμάτας Αθανασίου Βασιλόπουλου, του Αντιπεριφερειάρχη Μεσσηνίας Ευστάθιου Αναστασόπουλου, των διευθυντών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μεσσηνίας, ενώ τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο υποδιευθυντής του Μουσικού Σχολείου Καλαμάτας Διονύσιος Κοτταρίδης .
Η ομιλία του Διονύση Κοτταρίδη
ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΙΕΡΑΡΧΕΣ
Σήμερα τιμούμε τη μνήμη των Τριών Ιεραρχών και Οικουμενικών Διδασκάλων.
Τον μεγαλώνυμο Βασίλειο, τον πολυύμνητο Γρηγόριο το Θεολόγο και «τον απαράμιλλο συγγραφέα και ρήτορα», Ιωάννη το Χρυσόστομο.
Η κοινή εορτή των Τριών Ιεραρχών θεσπίστηκε στα μέσα του 11ου αι., ενώ ως εορτή των Ελληνικών και Χριστιανικών Γραμμάτων ορίστηκε επίσημα το 1842, κατόπιν πρότασης του καθηγητή Τυπάλδου, πρώτου Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Ο Μέγας Βασίλειος καταγόμενος από την Νεοκαισάρεια του Πόντου, μεγάλωσε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας και τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε από την αδερφή του Μακρίνα. Από τον πατέρα του, Βασίλειο, λόγιο, διδάσκαλο Ρητορικής διδάχθηκε τη «θύραθεν σοφία» και από την μητέρα του Εμμέλεια την «εν Θεώ». Έτσι προόδευσε και στα γράμματα και την αρετή. Σπούδασε στην Καισάρεια, στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα. Παρακολούθησε με ζηλευτή επιμέλεια όλες τις επιστήμες της εποχής του.
Ο Βασίλειος ως κληρικός με ιερό πάθος και θεία έμπνευση ύμνησε τα μεγαλεία του Θεού. Στην προσπάθειά του να γνωρίσει τον αγγελικό βίο των μοναχών ταξίδεψε στις χώρες της Ανατολής. Εκεί εμπνεύστηκε το κοινόβιο και όταν πήρε την απόφαση να ζήσει ζωή ασκητική μοίρασε την τεράστια περιουσία του στους πτωχούς και πάσχοντες.
Δημιούργησε τη «Βασιλειάδα», μια νέα πόλη, έξω από την Καισάρεια που περιλάμβανε ένα συγκρότημα ευαγών ιδρυμάτων.
Τις φιλάνθρωπες υπηρεσίες του, συνέχισε να προσφέρει και ως Διάκονος, Πρεσβύτερος και αργότερα ως Επίσκοπος Καππαδοκίας.
Πολέμησε τους εξωτερικούς εχθρούς της Εκκλησίας, τους αιρετικούς αλλά και τους εσωτερικούς εχθρούς αυτής, τους ανάξιους κληρικούς κάθε βαθμού.
Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, καταγόμενος από τη Ναζιανζό της Καππαδοκίας οφείλει το μεγαλείο του στις φροντίδες της μητέρας του Νόνας και του πατέρα του, Γρηγορίου, που ήταν επίσκοπος . Σπούδασε στην Καισάρεια της Καππαδοκίας, στην Καισάρεια της Παλαιστίνης, στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα. Εκεί γνωρίστηκε με τον Μ. Βασίλειο και η φιλία τους έγινε ιστορική και παροιμιώδης.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας. Εκεί όπου οι πιστοί ονομάστηκαν για πρώτη φορά Χριστιανοί.
Από βρέφος έμεινε ορφανός από πατέρα και την ανατροφή του ανέλαβε η μητέρα του Ανθούσα. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Αντιόχειας και ξεχώρισε για το ήθος και τη σοφία του. Σε νεαρή ηλικία έλαβε το Αγ. Βάπτισμα και μετά το θάνατο της μητέρας του ασκήτεψε για 6 χρόνια.
Υπηρέτησε την Εκκλησία ως Διάκονος , Πρεσβύτερος και όντας πρότυπο κληρικού ενθρονίστηκε Πρώτος Επίσκοπος της Οικουμένης το 398.
Οι Οικουμενικοί μας Διδάσκαλοι υπήρξαν κατηχούμενοι Χριστιανοί μέχρι τα 25 τους χρόνια . Μετά από προσωπική σκέψη και έρευνα ανακάλυψαν ότι η Θρησκεία είναι παγκόσμια υπόθεση υπέρτατης χαράς. Κατάλαβαν ότι μόνο ο Χριστιανισμός είναι η θεοΐδρυτη θρησκεία που ικανοποιεί πλήρως τον άνθρωπο και ιδιαίτερα τους νέους που είναι λάτρεις του απόλυτου.
Οι Τρεις Ιεράρχες εκπροσωπούν κατ’ εξοχήν τον αρμονικό συνδυασμό του Χριστιανισμού με τον Ελληνισμό.
Στις Εθνικές Πανεπιστημιακές Σχολές όπου σπούδασαν απέκτησαν βαθειά ελληνική παιδεία, από την οποία άντλησαν πλούσια εφόδια και ως προς την ουσία και ως προς τη μέθοδο, ενδύοντας με την υπέροχη ελληνική γλώσσα στην αττικιστική της μορφή, τις αλήθειες του Χριστιανισμού.
Η δράση και η πορεία τους έλαβε χώρα τον ταραγμένο 4ο αιώνα, εποχή πολιτικών συγκρούσεων, κοινωνικών αγώνων και θρησκευτικών ανακατατάξεων. Οι διωγμοί των Χριστιανών από το Ρωμαϊκό Κράτος που προηγήθηκαν έδωσαν τη σκυτάλη σε μια νέα απειλή, τις αιρέσεις.
Υπερασπίστηκαν τη χριστιανική πίστη συμβάλλοντας στην διατύπωση της ορθόδοξης δογματικής διδασκαλίας, όπως αυτή αποτυπώνεται στο ογκώδες έργο τους. Ανήγαγαν τον Χριστιανισμό σε παγκόσμια Πίστη που συνδιαλέγεται με όλη την οικουμένη. Δύο κόσμοι διαμετρικά αντίθετοι ενώθηκαν και από την ένωση αυτή δημιουργήθηκε ο Ελληνοχριστιανικός Πολιτισμός, ο θεμέλιος λίθος του Ευρωπαϊκού.
Στον περίφημο λόγο του προς τους νέους, ο Μ. Βασίλειος τους προτρέπει να μελετούν εκλεκτικώς τους έλληνες ποιητές και φιλοσόφους στα έργα των οποίων βρίσκονται σπέρματα υψηλών αληθειών και έξοχες ηθικές αρχές. Αναφέρει σχετικά : «Η ψυχή έχει για καρπό την αλήθεια, αλλά είναι ωραίο να φοράει την κοσμική σοφία, όπως τα φύλλα των δένδρων που προστατεύουν τον καρπό και δίνουν καλή θέα».
Ο άγιος Γρηγόριος συμφωνεί λέγοντας: « Νομίζω ότι όλοι οι συνετοί άνθρωποι ομολογούν πως η παιδεία είναι το πρώτο αγαθό που διαθέτουμε. Όχι μόνο η Χριστιανική, που είναι και η ευγενέστερη και που περιφρονεί κάθε κομψότητα και κάθε φιλοδοξία των λόγων για να κρατήσει μόνο τη σωτηρία και το κάλλος των νοητών πραγμάτων, αλλά και η εξωτερική (θύραθεν) μόρφωση, την οποία κάποιοι Χριστιανοί από κακή εκτίμηση απορρίπτουν». Σε άλλο σημείο του έργου του χαρακτηρίζει τα έπη του Ομήρου «θαυμάσια» και την στωϊκή φιλοσοφία «σεμνή».
Ο Χρυσόστομος ολοκληρώνει: «τίποτε δεν συγκρίνεται με το να διαπαιδαγωγήσεις την ψυχή και να διαπλάσεις τη διάνοια ενός νέου» Και αλλού: «τίποτε δεν είναι πολυτιμότερο από τη γνώση. Διότι η γνώση είναι το φως της ψυχής, ενώ η άγνοια το σκοτάδι». Η γνώση δεν είναι απλώς θεωρητική αλλά περιλαμβάνει και τη θεογνωσία που βιώνεται υπαρξιακά.
Ο άνθρωπος και η πνευματική του τελείωση μέσα από το συνάνθρωπο ήταν ο ουσιαστικός στόχος της διδασκαλίας τους.
Μίλησαν για τη γνησιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων όπως αυτές διαμορφώνονται στο πλαίσιο της οικογένειας, του σχολείου και της κοινωνίας.
Έκαναν λόγο για το ευαίσθητο θέμα της αγωγής , που το χαρακτήρισαν ως «τέχνη τεχνών και επιστήμη επιστημών» που προάγει τον άνθρωπο.
Η σωστή αγωγή των παιδιών είναι έργο ευθύνης γονιών και παιδαγωγών. Αυτοί με το φωτεινό παράδειγμά τους, την αγάπη τους, τον διάλογο σε κλίμα ελευθερίας, καλλιεργούν όλες τις αξιολογικές ροπές της ανθρώπινης νεανικής ψυχής, τη θρησκευτικότητα, ηθικότητα, κοινωνικότητα, επιστημοσύνη, καλλιτεχνία, τη λογική και σύμμετρη απόλαυση των υλικών αγαθών.
Περιέγραψαν ακόμη και την ιδανική μέθοδο διδασκαλίας όπου ο γόνιμος διάλογος και το ευχάριστο κλίμα γεφυρώνουν κάθε χάσμα, ανοίγοντας το δρόμο της κατανόησης και της αυτενέργειας. Ανακάλυψαν τις γενικές αρχές της βιωματικότητας, της εποπτείας και της οικονομικότητας του χρόνου, αναφέρθηκαν στον επαγγελματικό προσανατολισμό, στο ζήτημα του επαίνου και του ελέγχου και στη σημασία της χριστιανικής αγωγής. Η ευρύτητα της σκέψης τους φαίνεται από τη θετική αξιολόγηση της τεχνικής παιδείας, της οποίας δέχονται τη χρησιμότητα και σπουδαιότητα. Σε μια εποχή που οι χειρωνακτικές τέχνες ονομάζονται «βάναυσοι», θα πει ο Χρυσόστομος: «Ας μην περιφρονούμε αυτούς που εξασφαλίζουν τα προς το ζην με τη χειρωνακτική τους εργασία, αλλά καλύτερα να τους επαινούμε γι’ αυτό».
Τους απασχόλησαν θέματα όπως η εργασία, η φιλία, η ψυχαγωγία, η ειρήνη και η αγάπη προς όλους ακόμη και τους εχθρούς που είναι το θεμέλιο της αγωγής και της προόδου.
Η κοινωνική διδασκαλία των Τριών Ιεραρχών , αξίζει να αναφερθεί , γιατί θεμελιώνεται στην ισότητα μεταξύ των ανθρώπων, την έμπρακτη αγάπη, την αλληλεγγύη και την κοινοχρησία, κατά το πρότυπο της πρώτης κοινότητας των Ιεροσολύμων.
Δεν αρνούνται το δικαίωμα των ανθρώπων να αποκτούν και να διαχειρίζονται την περιουσία τους όταν αυτή αποκτιέται με τίμιο τρόπο και χρησιμοποιείται για τις ανάγκες των ίδιων και των άλλων ανθρώπων. «Μέχρι πότε το χρυσάφι θα είναι η αγχόνη των ψυχών;» ρωτούσε εναγώνια ο Μ. Βασίλειος και σε άλλες περιπτώσεις έλεγε πως τα πλούτη μοιάζουν με τα πηγάδια τα οποία όταν χρησιμοποιούνται αποκτούν πιο πολύ νερό, ενώ όταν εγκαταλείπονται σαπίζουν, μουχλιάζουν και γίνονται άχρηστα. Έτσι και ο πλούτος, όταν μείνει αχρησιμοποίητος είναι άχρηστος, ενώ όταν κινείται και μεταδίδεται είναι κοινωφελής και καρποφόρος.
Ο Γρηγόριος, προτρέπει τον πιστό: «γίνε στο γείτονά σου πιο πολύτιμος με την αγάπη, γίνε στο δυστυχισμένο θεός με το να μιμείσαι την αγάπη του Θεού» και αλλού μας λέγει «τον Χριστό να επισκεφτούμε, να υπηρετήσουμε, να θρέψουμε, να ντύσουμε, να περιμαζέψουμε, να τιμήσουμε …με την ευσπλαχνία που θα δείξουμε στους φτωχούς και άστεγους». Αλλού τονίζει: «μην τεντώνεις τα χέρια σου στον ουρανό αλλά στα χέρια των φτωχών. Αν εκτείνεις τα χέρια σου στα χέρια των φτωχών έπιασες την κορυφή του ουρανού».
Μόλις που χρειάζεται να πούμε ότι η διδασκαλία τους δεν έμεινε στα λόγια. Στη Βασιλειάδα, που ίδρυσε ο Μέγας Βασίλειος έβρισκαν καταφύγιο 30.000 πτωχοί, ορφανά, λεπροί, απόκληροι, ανεξαρτήτως αν ήταν χριστιανοί ή ειδωλολάτρες, σε μια εποχή που η κρατική πρόνοια ήταν ανύπαρκτη.
Ο Γρηγόριος δώρισε την πατρική του περιουσία στην Εκκλησία της Ναζιανζού για τους φιλανθρωπικούς σκοπούς της.
Ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος από πλούσιος έγινε φτωχός, συμπαραστάτης και συνοδοιπόρος κάθε ανθρώπου που είχε ανάγκη. Στην Αντιόχεια έτρεφε καθημερινά 3.000 άτομα και αργότερα στην Κων/πολη 7.000. Ήταν ευγενικός και πράος, όμως μπροστά στην κοινωνική αδικία ήταν τολμηρός και ασυμβίβαστος. Στηλίτευε με ασυνήθιστη δριμύτητα την πρωτοφανή αρπακτικότητα των άδικων πλουσίων της εποχής του.
Αμέτρητα είναι τα χρυσοστομικά χωρία για την αγάπη και τη φιλανθρωπία. Μερικά χαρακτηριστικά είναι τα εξής: «τίποτα δεν είναι μεγαλύτερο ή ίσο με την αγάπη, ούτε το ίδιο το μαρτύριο», «είναι αδύνατον να περάσουμε από την πόρτα της ουράνιας Βασιλείας χωρίς την ελεημοσύνη ακόμα και αν κατορθώσουμε αμέτρητες αρετές» και τέλος «δεν θα υπήρχε ανάγκη για λόγια …αν επιδεικνύαμε έργα. Κανείς δεν θα
ήταν άθεος, αν εμείς είμαστε χριστιανοί όπως πρέπει».
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας έζησαν και πέθαναν για τον Θεό και τον άνθρωπο. Έζησαν για την Εκκλησία και όχι από αυτή.
Έλαμψαν ως ασκητές, μεγαλούργησαν ως θεολόγοι, μας άφησαν παρακαταθήκη αξιών σε κοινωνικό, παιδαγωγικό και φιλοσοφικό επίπεδο. Ευτυχείς είναι όσοι απολαμβάνουν τόσο τη Θεία Λειτουργία του Μ. Βασιλείου που τελείται 10 φορές το χρόνο όσο και τη Λειτουργία του Ι. Χρυσοστόμου που τελείται όλο το έτος.
Δεν έχει σημασία αν έζησαν και έδρασαν για λίγες δεκαετίες. Οι Τρεις Ιεράρχες άφησαν ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία της Εκκλησίας και της ορθόδοξης θεολογίας. Η προσφορά τους δεν περιορίζεται μόνο στα γραπτά τους έργα, αλλά εκτείνεται στη ζωή και την πρακτική εφαρμογή των χριστιανικών ιδεωδών. Ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος υπήρξαν υποδείγματα αρετής, σοφίας, και φιλανθρωπίας, προσφέροντας διαχρονικά πρότυπα για τους πιστούς. Απέδειξαν τρανότατα ότι μόνο «σύμφωνα με τις αρχάς του ιερού Ευαγγελίου είναι δυνατή μία δίκαιη, μόνιμη και τελεία λύση του κοινωνικού προβλήματος, ικανή να επιφέρει την ειρήνη στον κόσμο, την συναδέλφωση λαών και ανθρώπων, την εξάλειψη της πείνας, των στερήσεων, των φόβων, των αδικιών και ανισοτήτων και την επικράτηση της αγάπης και της αλληλεγγύης».
Η μνήμη τους τιμάται κάθε χρόνο στις 30 Ιανουαρίου με μεγάλη λαμπρότητα από την Ορθόδοξη Εκκλησία, αναδεικνύοντας την αξία της παιδείας, της πίστης και της έμπρακτης αγάπης. Οι διδασκαλίες και τα έργα τους συνεχίζουν να εμπνέουν και να καθοδηγούν τους χριστιανούς ανά τον κόσμο, ενισχύοντας την πνευματική ζωή και την κοινωνική ευαισθησία.
Αν θέλουμε λοιπόν ο κόσμος να αλλάξει προς το καλύτερο πρέπει να αγωνισθούμε όπως αγωνίστηκαν οι σοφοί και άγιοι ήρωες της πίστεως, της αρετής, της κοινωνικής δικαιοσύνης και των γραμμάτων. Μακάρι όλοι μας «λόγω και έργω» να εγκωμιάζουμε τα πιστά αντίγραφα της Αγίας Τριάδος με το Τροπάριο της Λιτής της Εορτής των Αγίων:
«Δεύτε της ουρανίου Τριάδος οι λατρευταί.
Την επίγειον Τριάδα των Θείων Ιεραρχών ευφημήσωμεν».
Επιμέλεια:
Διονύσης Κοτταρίδης
θεολόγος
Υποδιευθυντής Μουσικού Σχολείου Καλαμάτας
